ТҮРМЫСТЫҚ СӨЗДЕР
Бүл топқа ауызскі сөйлеу тіліндегі күнделікті қарым-қаты настағы сөздср жатады. Ауызекі сөйлсу тіліндс әдсби (жазба тілмен салыстырганда сркіндікке көп жол беріледі. Біреу мен бір- реу қысылыспай емін-еркін сөйлеседі. Дос-жар бірге жүріп, бірге түрған кұрбы-құрдас адамдардың арасында, күдандалы-жеке-жат, нағашылы-жиенді кісілер бір-бірімен көріскенде тұрмыстық сөздср көбірек пайдаланылады. Түрмыстык лексикалар көркем шығармада кейіпкерлердіц сөзінде болмаса, әдеби тілдің өзге жанрының бірде-бірсуінде атымен кездеспейді деуге болады. Сөилеу тілінде айтіллатын сөздердің көпшілігі әдеби тілде колданылмайды. Сондықтан да сөйлеу тілі әдеби тілге қарағанда синонимге бай келеді. Тұрмыстық лексикада көбіне-көп экспрессивті-эмоционалды сөздер жиі ұшырасад. Мысалы: Құдуанда, осы күнгі қалага барған қулар аузы-басын шие жегендей қып-қызыл қып, карақшыдай төбе шашы°қалқиып келеді де тұрады. (“Лен. жас”). Қатынга орамал тарту еткенде ‘жеңгетай болған жігітке ең кемі шапан лайық (Ғ. Сыланов.—Ит-ау, не дсп едің Жүкеңе? Қсл, аяғына жыгыл К.Оразалин.Не күпәм, не жазығым бар сді? Қартайғанда қақсатып қалдыр-мысын, мен сорды? Жасаган! Жасаған’ ‘Уаа құдай Кәрі! Мыстан құдай! Жалмауыз құдай Қу шұнақ құдай! Мен тағы да қандай аласың бар еді?! (Г.Сыланов.
М.Балақаев,Р.Сыздықов,Е.Жанпиейісов,Қазақ әдеби тілінің тарихи ,1968,83-бет.
Аузы ораза болрандықтан, Шалматай қажы жатқан пәтер ауыз ашарға кіші бесіиен-ақ күтінген еді (I. Жансүгіров).
Қелтірілген мысалдар қазақ халқыныц ауызекі сөйлеу тіліндегі түрмыстық лсксикаларының пұсқаларын көрсетеді. Қөркем шығармада жазушы халық тілінің сөз байлығын мейлінше еркін пайдаланып, кейіпкерді нақ өмірдегідей шынайы етіп бейнелеуге тырысады. Олардың әрқайсына лайықтап тіл тауып, әркімнің өхді-өзін даралап, сөйлстеді. Сөйтіп кейіпкерлерді бір-бірінен ерекшелейді. Әрбір кейіпкер өзінің сөйлеген сөзі арқылы өзініц кім екендігін (ой-өрісін көзқарасын, ақыл-парасатыи, мінез-құл-Іқын, мақсаг-тілегін) танытады. Қарапайым халық өкілдері тұр-мыстық сөздерді жиі қолдану арқылы ерекше көзге түседі.
