Септік жалғау
Септік жалғау
Септік жалғау зат есімге жалғанып, әр түрлі грамматикалық мағына үстеп, сөйлемде оны басқа сөздермен байланысқа түсіреді. Қазақ тілінде 7 септік түрі бар: атау септік, ілік септік, барыс септік, табыс септік, жатыс септік, шығыс септік, көмектес септік. Атаудан басқа септіктің арнайы жалғаулары бар. Атау септіктің тұлғасы зат есімнің түбір (негізгі және туынды) тұлгасымен сәйкес келеді, арнайы жалғауы жоқ. Септік жалғаулары сөзге буын үндестігі мен ілгерінді ықпал зандылықтары бойынша жалғанып, әр септік жалғауы сол сөзге белгілі-белгілі грамматикалық мағына үстейді. Тек көмектес септік жалғауы буын үндестігіне бағынбайды.
Септіктердің сұрақтары мен жалғаулары.
| Сеп-
тік- тер |
Сұрақтар | Жалғаулары |
тәуелдік жалғаудың I, II жақтарынан кейін |
тәуелдік жалғаудың III жағынан кейін |
||
| А. | кім? не? | |||||
| I. | кімнің?
ненің? |
-ның, -нің,
-дың, -дің, —тың, -тің |
-ның, -нің | -ның, -нің | ||
| Б. |
кімге? неге? |
—ға, -ге, -қа, -ке, | -а, -е | -на,-не | ||
| Т. | қайда?
кімді? нені? |
-ны, -ні, -ды, —
ді, -ты, -ті, |
-ды, -ді | -н | ||
| Ж. | кімде? неде?
қайда? |
-да, -де, -та,
-те, |
-да, -де, | -нда, -нде | ||
| Ш. | кімнен?
неден? қайдан? |
-нан, -нен,
-дан. -ден, -тан, -тен |
-нан, -нен | -нан, -нен | ||
| К. | кіммен?
немен?қалай? |
-мен, -бен, -пен | мен | -мен | ||
Қосымша мағлұмат: Септік жалғаулардың мағыналары мен қызметтері
